O nas

Historia szkolnictwa i Szkoły w Knyszynie.

Szkoła parafialna w Knyszynie XVI-XVIII w.

     Początki szkoły parafialnej w Knyszynie sięgają XVI wieku. Związane są z powstaniem Knyszyna i początkami knyszyńskiej parafii. Pierwsze źródła historyczne wspominają o niej w 1554r.- opisując, że była usytuowana na rynku miejskim od strony ul. Tykockiej. Ślady o szkole parafialnej w Knyszynie znajdujemy w metrykach kościelnych w XVII w.- z lat 1606-1692 – niejednokrotnie występuje nauczyciel zwany rektorem, bakałarzem, magistrem. Bakałarz prezentowany był przez radę miejską a mianowany przez proboszcza. W szkole parafialnej uczyli się sami chłopcy. W 1781r. uczyło się 13 uczniów, w tym: 5 szlachty i 8 włościan. W 1782r. – 19 uczniów, w tym: 4 ze szlachty, 1 mieszczanin, 14 włościan.

Okres rozbiorów 1795- 1914

 1. Zabór  pruski 1795-1807

     Od 1795- do 1807r. Okręg Białostocki – a z nim Knyszyn był pod zaborem pruskim. W 1802r. Prusacy zbudowali w Knyszynie przy ul. Tykockiej ( na placu kościelnym ) gmach szkolny murowany ( 23,5 na 12 m.) Budynek miał 1 piętro, drewniany dach – kryty dachówką. Na poddaszu (od strony zachodniej): kuchnia i poczekalnia dla ludzi. Na utrzymanie nauczyciela hrabia-generał Wincenty Krasiński zrobił zapis 150 zł. rocznie – pobierany przez nauczyciela od Administracji Zamku Knyszyńskiego.

 2. Zabór rosyjski 1807-1914

      Po kongresie wiedeńskim 1815r. Knyszyn dostał się pod zabór rosyjski. Szkoła w Knyszynie w okręgu wileńskim była początkowo pod zarządem Uniwersytetu Wileńskiego. W roku 1829 nauczycielem szkoły knyszyńskiej był Jan Zarzecki – szlachcic z Podlebiedzina – lat 35. Szkoła była 4 letnia. W szkole uczyło się w 1829r. 15 uczniów. Po klęsce Powstania Listopadowego nastąpiła rusyfikacja. Szkoła parafialna w Knyszynie istniała prawdopodobnie do roku 1842. W spisie ludności parafii Knyszyn z 1850r. jest zanotowany nauczyciel szkoły knyszyńskiej Jan Lerak – lat 33, mieszkający w szkole przy ul. Tykockiej w domu Grzyniewskiego. W 1864r. po upadku Powstania Styczniowego władze carskie nakazały zerwać szyld polski i przekształciły ją w szkołę rosyjską.

     Od 1862r. działała w Knyszynie szkoła rosyjska pod nazwą „Prichodskoje Knyszinskoje Uczyliszcze” mieściła się na piętrze w ratuszu miejskim, a  następnie przy ul. Starodwornej w domu Dunikowskiego i wreszcie przy ul. Goniądzkiej w domu Hauslera. Po 1900r. wyłoniono z niej szkołę żeńską.

     Około 1910r. powstała w Knyszynie szkoła rosyjska o wyższym poziomie tzw. „Gorodskoje Uczyliszcze”. Szkoła 2 klasowa, która mieściła się przy ul. Goniądzkiej w domu Hauslera. Szkoła ta działała około 5 lat. Podczas okupacji niemieckiej w okresie I wojny światowej w 1915r. powstała elementarna szkoła polska z obowiązkowym językiem niemieckim. Szkoła ta mieściła się przy ul. Grodzieńskiej w budynku starego szpitala, liczyła 3 klasy o 4 oddziałach. W szkole tej nauczycielkami były: Izabella Czaczkowska z Białegostoku i Maria Andrukonis, a przewodniczącym Komisji Szkolnej był ks. Jerzy Andrukonis. Od roku 1917 szkoła ta mieściła się przy ul. Grodzieńskiej w budynku Powichrowskiego (dziś nie istnieje) działała do 1919r.

Lata międzywojenne 1918-1939

      Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918r. tworzyły się polskie szkoły. Szkoła w Knyszynie mieściła się przy ul. Białostockiej w budynku Marii Dąbrowskiej (dziś nie istnieje, zniszczony podczas II wojny światowej). Szkoła miała 3 izby lekcyjne, kancelarie oraz pokoik mieszkalny. Nauczycielami byli: Izabella Czaczkowska, Bronisław Chodorowski z Knyszyna i Ryszard Wiszowaty. W 1920r. kierowniczką szkoły była Eleonora Podbielska, nauczycielami: Edward Hayn i Izabella Rozmarynkówna, od 1922r. – Aleksander Żebrowski. Od 1921r. szkoła knyszyńska nazywała się „Publiczna Szkoła Powszechna”. Była 7 klasowa i miała podwójne oddziały. Od 1923r. kierownikem szkoły został Władysław Pawłowicz, który sprawował tę funkcje do roku 1935.

      W latach 1922-1925 przystąpiono do budowy  od podstaw nowego budynku szkolnego (najstarszej części obecnego gmachu szkolnego) przy ul. Białostockiej. W 1923r. Zarząd Miejski pod kierownictwem Burmistrza Knyszyna Konstantego Paszkowskiego wszedł w porozumienie z proboszczem Knyszyńskim i nabył plac, który w przeszłości stanowił cmentarz cerkwi unickiej pod budowę szkoły. Koszty budowy wyniosły 150 tyś. zł., którą to sumę w 50% pokrył skarb państwa, jako rekompensatę za zniszczony budynek szkolny, 25% Sejmik Powiatowy Białostocki i 25% miasto Knyszyn wraz z pewnymi pracami. Budynek szkolny posiadał 8 izb lekcyjnych, mieszkanie kierownika szkoły, pokój nauczycielski, kancelarię i bibliotekę. Podpiwniczoną część budynku zajmowały: magazyny, pracownia robót ręcznych, kuchnia i inne cele. Wewnętrzne urządzenia i sprzęt szkolny wykonał Zarząd Miejski. Od 1935r. kierownikiem szkoły był Aleksander Grochowski (do 1939r.).

Pracowali nauczyciele: Kazimiera Zaorska, Antoni Sokólski, Oswald Hauser, Eugenia Rakowska, Aleksander Jabłokow i pani Pogorzelska.

 II wojna światowa 1939-1945

    We wrześniu 1939r. wkroczyli Niemcy, którzy 13 IX ustąpili i Knyszyn znalazł się pod władzą radziecką, włączony z całą Białostocczyzną do Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Wprowadzono system radziecki i na początku 1940r. szkoła w Knyszynie została przemianowana na „dziesięciolatkę”. Utworzono 2 szkoły: polską i rosyjską, które mieściły się w jednym budynku szkolnym.

   W okresie okupacji niemieckiej (w latach 1941-1944) nie było nauki w szkole, organizowano tajne nauczanie. Budynek szkolny m.in. pełnił funkcję koszarów dla Wehrmachtu i szpitala wojennego.

 Lata powojenne 1945-2013

     Po wojnie w latach 1946/47 i 1947/48 rozpoczęto naukę, szkoła knyszyńska była 8 klasową publiczną szkołą powszechną. W szkole nauczali: Maria Jabłońska, Alfreda Żaczek, Maria Lewko, Kazimiera Zaorska, Sabina Dzienisiewicz, Aleksander Żebrowski i ks. Władysław Laszuk. Od roku 1948/49 powołano 11 letnią szkołę ogólnokształcącą stopnia podstawowego i licealnego. Jej pierwszym dyrektorem był Adam Mazur (do 1950r.).

     W 1950r. dyrektorem 11 letniej szkoły ogólnokształcącej w Knyszynie został: Czesław Konopko. W szkole pracowali początkowo: Sabina Dzienisiewicz, Helena Gryka, Maria Jabłońska, Adam Mazur, Kazimiera Zaorska, Aleksander Żebrowski i ks. Lucjan Maculewicz.

     W 1962r. oddano do użytku nowy budynek liceum. Budowa trwała 2 lata. Dobudowano dwupiętrowe skrzydło (5 izb lekcyjnych, bibliotekę, stołówkę, świetlicę, 4 mieszkania dla nauczycieli i pomieszczenia biurowe). Wybudowano małą salę gimnastyczną, boisko szkolne z urządzeniami i ogrodzenie otoczenia szkoły. Uroczystość przekazania szkoły i ufundowanego sztandaru odbyła się 17 VI 1962r. W szkole podstawowej i liceum pracowali wówczas nauczyciele: Krystyna i Marian Boćwińscy, Halina i Franciszek Kruczałowie, Teresa i Józef Mieczkowscy, Danuta i Stanisław Szumscy,  Halina i Stanisław Ostrowscy, Lech Bobiatyński, Janina Chodacka, Anna Dudanowicz, Stanisław Rećko, Albertyna Rogalska, Helena Biernacka, Honorata Dworzańczyk oraz Genowefa Stryjecka.

     W latach 1966-1968 dobudowano od strony ul. Białostockiej 4 izby lekcyjne w ramach akcji „1000 szkół na Tysiąclecie”.

   W roku 1973 utworzono Zbiorcze Szkoły Gminne. Gminnym Dyrektorem Szkół w Knyszynie został Edmund Chodorowski. Podlegały mu wszystkie placówki oświatowe w gminie; Zbiorcza Szkoła Gminna w Knyszynie (SP), Liceum Ogólnokształcące w Knyszynie, szkolnictwo rolnicze w Knyszynie i Kalinówce Kościelnej, Szkoła Podstawowa w Kalinówce Kościelnej wraz z filiami w Sikorach i Kalinówce Królewskiej, Szkoła Podstawowa w Zofiówce, Przedszkole w Knyszynie, Przedszkole przyzakładowe w PGR Knyszyn, Internat LO.

    W latach 1973-1976 zastępcą Gminnego Dyrektora Szkół był: Henryk Stasiewicz, następnie Stanisław Andrukiewicz. W latach 1977 do 1984 zaś Janina Bagińska. Zastępcą do spraw Szkoły Podstawowej- Stanisław Andrukiewicz, Zastępcą do spraw Szkół Rolniczych Henryk Stasiewicz, do czasu utworzenia Zespołu Szkół Rolniczych. W 1979r. utworzono Zespół Szkół Rolniczych w Knyszynie i Henryk Stasiewicz został jego dyrektorem.

     W roku szk.1984/1985 rozwiązano Zbiorcze Szkoły Gminne, zlikwidowano stanowiska Gminnych Dyrektorów Szkół. Utworzono natomiast w gminach stanowiska Inspektorów Oświaty i Wychowania. Inspektor przejął wszystkie obowiązki i uprawnienia gminnego dyrektora szkół w zakresie zarządzania oświatą w całej gminie. Nie kierował natomiast bezpośrednio żadną ze szkół. Funkcję inspektora pełniła Janina Bagińska, następnie Bogusław Przytomski. Po kilku latach stanowisko to zlikwidowano. W roku 1984 dokonano oddzielenia liceum od szkoły podstawowej. Wydzielono pomieszczenia dla potrzeb LO. Dyrektorem LO został Edmund Chodorowski, który pracował na tym stanowisku do emerytury w 1990r., przez półtora roku Czesław Makarewicz a od  1992r. Janina Bagińska. W szkole podstawowej zmiany na stanowisku dyrektora następowały niemal co roku. Byli nimi: Halina Ostrowska, Czesław Cylwik, Krystyna Urbanowicz, Teresa Puchalska. Lata 1984-1992 to jedyny okres w dziejach LO, gdy było ono samodzielną placówką, zarządzaną przez odrębnego dyrektora.

     W dn. 12 X 1990r. Liceum Ogólnokształcące w Knyszynie otrzymało imię prof. Czesława Kudzinowskiego – wybitnego uczonego językoznawcy. Szkoła otrzymała sztandar i odsłonięta została tablica pamiątkowa. W następnych latach dyrektorami Liceum Ogólnokształcącego byli: Czesław Makarewicz i Janina Bagińska.

   Gmina Knyszyn jako jedna z pierwszych przejęła prowadzenie szkół na swoim terenie w roku 1993. Kolejnymi dyrektorami Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Knyszynie byli: Janina Bagińska, Krzysztof Chowański i Adam Śledziewski. Funkcje ich zastępców pełnili: Teresa Puchalska, Barbara Jabłońska, Leszek Jacek Poduch, Małgorzata Fiedoruk i Maria Łempicka. Obecnie funkcję dyrektorów ZSO w Knyszynie pełnią Magdalena Tywończuk i Bogusława Gosko. Staraniem samorządu terytorialnego Gminy Knyszyn pod kierownictwem Burmistrza Knyszyna Andrzeja Matyszewskiego we współpracy z dyrekcją szkoły w kolejnych latach przeprowadzono: wymianę stolarki okienno-drzwiowej, zmianę ogrzewania na olejowe, remont szkoły po pożarze (VII 2006r.), oddanie do użytku dużej hali gimnastycznej, oddanie do użytku kompleksu boisk sportowych „Orlik” oraz placu zabaw dla najmłodszych „Radosna Szkoła”, wykonaniu monitoringu szkoły i obiektów sportowych. Ostatnim dużym przedsięwzięciem była termomodernizacja budynku szkoły zrealizowana w 2013 roku. Związana z wykonaniem zadaszenia i odnową elewacji szkoły. W czasie prac remontowych na strychu szkoły odnaleziono marmurową tablicę pamiątkową z 1925r.  

      Staraniem samorządu terytorialnego Gminy Knyszyn pod kierownictwem Burmistrza Knyszyna Jarosława Antoniego Chmielewskiego we współpracy z rodzicami, Radnymi Rady Miejskiej w Knyszynie oraz dyrekcją szkoły w latach 2019-2021 przeprowadzono: remont i dostosowanie pomieszczeń na cele przedszkola, remont szkoły, remont dachu. Sale lekcyjne zostały wyposażone w nowoczesne pomoce dydaktyczne - sprzęt IT (tablice interaktywne, laptopy, drukarki). Powstała pracownia - laboratorium językowe, które jest niezastąpionym rozwiązaniem wspomagającym naukę języków obcych. Stworzono miejsce przyjazne dzieciom niepełnosprawnym - pracownia integracji sensorycznej wyposażona w "Magiczny dywan" oraz nową pracownię logopedyczną. 

    Przestrzeń wokół szkoły zyskała ekologiczną szklarnię, w której dzieci z przedszkola oraz uczniowie szkoły podstawowej mają możliwość uprawy ekologicznych produktów. Przedszkolaki zyskały nowy plac zabaw pod honorowym patronatem "Radnych Knyszyna VIII kadencji Rady Miejskiej w Knyszynie". 

 

 Do obejrzenia prezentacja multimedialna zawierająca zdjęcia związane z historią szkolnictwa w Knyszynie 

 

    Opracowano na podstawie publikacji: "Knyszyńskie szkice historyczne”- E. Chodorowski;

 „Knyszyn i ziemia knyszyńska”- H. Stasiewicz;